Onderzoek Corona en ov-aanbestedingen

De coronacrisis heeft grote implicaties voor het functioneren van de ov-markt en voor het organiseren van aanbestedingsprocedures voor ov-concessies. Welke gevolgen dit precies zijn is onderwerp van een onderzoek dat inno-V i.s.m. AEF heeft uitgevoerd voor CROW-KpVV, in samenspraak met de OV-autoriteiten verenigd in DOVA. Hiervoor spraken we in drie ronden – in juni, augustus en oktober – met de vijf vervoerbedrijven die in Nederland actief zijn in het regionale ov. Het onderzoek is te vinden op de website van KpVV.

In augustus zijn enkele tussenresultaten van het onderzoek gepubliceerd; hieruit bleek al dat er sprake is van een groot aantal issues die de aanbesteding van concessies in de weg zouden kunnen staan. Dit werd ook in de rest van het onderzoek bevestigd. Omdat door het coronavirus de omvang van de toekomstige vraag naar openbaar vervoer onzeker is, kunnen of willen de vervoerders het risico van de opbrengsten bij een doorsnee aanbesteding niet dragen. Ook dringen de vervoerders aan op nieuwe afspraken over het op- en afschalen van het vervoeraanbod tijdens een concessie. Ze pleiten voor een andere verdeling van de financieringslasten van het materieel. En ze geven de voorkeur aan een optimale grootte van een concessie: een omzet van tussen de 40 en 80 miljoen euro per jaar.

Er worden in het onderzoek twee oplossingsrichtingen besproken, aangeduid als ‘blauw’ en ‘rood’ pakket.

• In het blauwe pakket is de overheid aan het stuur. Ze voert de ontwikkelfunctie uit en is verantwoordelijk voor de opbrengsten. De vervoerders verzorgen de bestelde diensten, dragen het kostenrisico, maar zijn niet opbrengstverantwoordelijk.
• In het rode pakket blijft het aanbestedingsproces min of meer zoals het was, maar er is meer sprake van een dialoog, het opbrengstrisico ligt (tijdelijk) deels of geheel bij de overheid, en er komen afspraken over risicoverdeling en een uitgebreidere financieringsregeling voor materieel.

Vervolg

Er wordt gedacht aan een vervolgstap om ervaringen uit het buitenland te verzamelen. Denk daarbij aan ervaringen uit Zweden en Frankrijk, waar onderhandelingen bij ov-aanbestedingen en risicoverdelingsclausules gebruikelijk zijn. De opdrachtgevende overheden in Nederland kunnen hier naar verwachting waardevolle lessen uit trekken.