BRT-systeem in Almere naar een hoger niveau

Het openbaar busvervoer in Almere voldoet al jaren aan de BRT (Bus Rapid Transit)-standaarden: vrije busbanen, hoge snelheden, veel reismogelijkheden en ruime bedieningstijden. Toch is het de gemeente Almere gelukt om, met ondersteuning van inno-V en ondanks een verwachte teruggang in het vervoeranabod, het busvervoer naar een hoger niveau te brengen met de mogelijkheid en de wil van zowel de vervoerder als de gemeente om ook in de komende jaren te blijven doorontwikkelen.

Keolis exploiteert sinds december 2017 op de ruim 60 kilometer vrijliggende busbanen in Almere een vernieuwend BRT-systeem. Netwerk, dienstregeling, voertuig, halte, infrastructuur, communicatie en beleving van de reiziger vormen samen één geheel: allGo in de stad, R-net in de streek en nightGo in de nacht. Het BRT-concept is vanzelfsprekend vraaggericht, biedt hoge frequenties (overdag van 8 tot 12 keer per uur) en een brede bedieningsperiode (op werkdagen van 04.30 tot 01.30 uur). In de stadsdienst levert Keolis iets meer vervoer dan in de vorige concessie, de streekdienst is nagenoeg gelijk gebleven.

Enkele bijzonderheden in het systeem: het netwerk in de stad bestaat uit zeven metrobuslijnen met eigen kleuren en namen die samenkomen op station Almere Centrum, nieuwe duidelijk zichtbare haltezuilen, open-instapregime, ruime bussen met veel staanplaatsen, gecombineerde vervoerbewijzen voor trein en bus en vervoerbewijzen die zijn aan te schaffen in de allGo-app, waarbij de telefoon de barcode toont. Voor gebieden met een lage vervoervraag, zoals bedrijventerrein De Vaart en de nieuwbouwwijk Nobelhorst, zijn maatwerkoplossingen ingevoerd.

De voorbereiding

In de voorbereidingen op de aanbesteding heeft de gemeente Almere veelvuldig overleg gehad met de gemeenteraad, consumentenorganisaties en maatschappelijke organisaties. Meest bijzonder was het toepassen van de door inno-V ontwikkelde ‘OV-game’: met een groot aantal betrokkenen – waaronder gemeenteraadsleden, het raadspanel, vertegenwoordigers van scholen, reizigersorganisaties en andere belanghebbenden – speelde het team een soort kaartspel waarbij de deelnemers aan konden geven wat zij in de concessie gerealiseerd wilden zien, maar ook welke prijs daarbij hoort en wat effect op het aantal reizigers is. De uitkomsten van de OV-games en het overleg vormden de basis voor de Visie Busvervoer Almere 2018-2027. Daarnaast is een vervoerkundige analyse op basis van OV-chipkaartgegevens uitgevoerd en sluit de visie aan op het coalitieakkoord Almere 2014-2018, het Mobiliteitsplan Almere en de OV-visie van de provincie Flevoland.

De ambities van de gemeente Almere voor het busvervoer vanaf 2018 zijn eenvoudig geformuleerd als: ‘Tevreden reizigers’, ‘Hét Bus-Rapid-Transit-systeem in Nederland’ en ‘Vergroenen busvervoer’.

De aanbesteding

De verantwoordelijkheden voor het busvervoer in Almere zijn door de provincie Flevoland aan de gemeente Almere gedelegeerd. De gemeente Almere startte in maart 2016 de openbare aanbesteding van het busvervoer Almere voor de periode 2018-2027. In juli brachten Arriva, Connexxion, EBS en Syntus (nu Keolis) offertes uit. In dit traject zijn diverse onvoorziene hobbels genomen, zoals een staking en een rechtszaak. Toch is met goed stuurmanskunst en samenwerking tussen de gemeente Almere en inno-V de concessie uiteindelijk gegund aan Keolis.

De Visie Busvervoer Almere 2018-2027 diende als basis voor de aanbesteding. Het programma van eisen is ingedeeld volgens de drie ambities van de gemeente, één-op-één vertaald naar gunningcriteria. In de Visie is de verwachting aangegeven dat bij ongewijzigd beleid het vervoeraanbod met 25 tot 35 procent zou verminderen. De bestaande concessie was verlieslatend waardoor bij heraanbesteding niet hetzelfde dienstenniveau verwacht kon worden. Daarnaast zouden de aanvullende middelen van de gemeente opdrogen en het indexatiegat zou voor nog meer krapte zorgen.

Met een combinatie van maatregelen is geprobeerd de verwachte teruggang te beperken en het effect voor reizigers te minimaliseren.

• Door goede afstemming met betrokkenen tijdens de voorbereiding van de aanbesteding, onder andere via de OV-games, is er draagvlak voor de soms pijnlijke keuzes en het bieden van vrijheden om het vervoeraanbod zo efficiënt en effectief mogelijk in te richten (zie de 3^ebullit) gecreëerd.
• Gestreefd is naar een hoge marktspanning. Onder andere door het vroegtijdig consulteren van de potentiële inschrijvers, vroeg beschikbaar stellen van informatie voor potentiële inschrijvers en door te zorgen dat de aanbestedingsprocedure niet gelijktijdig met de aanbesteding van andere concessies zou zijn.
• In de aanbesteding kregen de vervoerders veel vrijheden, het programma van eisen was functioneel opgesteld in het optimaliseren van het vervoeraanbod, gericht op de grootste stromen reizigers. Er zijn vrijwel geen verbindingen voorgeschreven en de vrijheid ten aanzien van bedieningstijden en frequenties was groot.

De winnende bieding van Keolis bood mede door de bovengenoemde maatregelen een zeer goede prijs-kwaliteitverhouding en meer vervoer dan vooraf was verwacht. Keolis heeft de in de aanbestedingstukken geboden ruimte voor creativiteit, innovatie en het ontwikkelen van een visie op het ov in Almere duidelijk benut.

Ontwikkelvrijheid tijdens de concessie

In de vorige concessieperiode (2010-2017) voerde Connexxion het busvervoer in Almere uit. Tijdens deze concessieperiode keken de gemeente Almere (met ondersteuning van inno-V) en Connexxion niet alleen naar de concessiebepalingen, maar werkten ook samen aan het doorontwikkelen van het busvervoer. De concessie bood hiervoor voldoende flexibiliteit. Zo zijn onder meer bussen met meer deuren ingestroomd om de snelheid van het in- en uitstapproces te versnellen en is een vierjarige pilot met een snelwegbus tussen Almere en Utrecht uitgevoerd. Uniek was de pilot met ontsluiting van het nieuwe stadswijk Nobelhorst met busvervoer. De gemeente Almere heeft voor de pilotperiode een maximaal budget beschikbaar gesteld, de bewoners van Nobelhorst bepaalden zelf wanneer en hoe vaak de bus reed en Connexxion kreeg de kosten voor het vervoer betaald.

Gezien het succes in de voorgaande concessie, wil de gemeente Almere ook in de huidige concessie samen met Keolis en belanghebbenden het busvervoer doorontwikkelen. Naast het periodiek aanpassen en uitbreiden van de dienstregeling, om zo de veranderende vervoervraag te kunnen blijven volgen, ligt er een aantal kansen in de huidige concessieperiode. Zo zal bijvoorbeeld de wijk Nobelhorst worden aangesloten op het BRT-systeem, de nieuwe wijk Duin krijgt een kleinschalige vervoeroplossing op maat, voor het vervoer naar de Floriade wordt gezocht naar innovatieve oplossingen en het busstation ’t Oor wordt vernieuwden er zijn ambities om het aandeel zero-emissiebussen te vergroten.

Ambitie verwezenlijkt

Nu de concessie bijna een jaar draait, is te zien dat Keolis de ambities ook daadwerkelijk invult. De reizigers zijn gewend aan het nieuwe materieel en lijnennet en we kijken met verwachting uit naar de beoordeling door de reizigers in de OV-klantenbarometer.

Foto: corselfotografie.nl